Βόσγια όρη

(Vosges). Ορεινός όγκος, μήκους περίπου 250 χλμ., της βορειοανατολικής Γαλλίας, με κατεύθυνση ΝΔ-ΒΑ, από τη δίοδο Μπελφόρ στον αυχένα του Σαβέρν, μεταξύ του λορενίου τριαδικού υψιπέδου στα Δ και της αλσατικής πεδιάδας στα Α. Τη σημερινή μορφολογική του διάρθρωση οφείλει σε τεκτονική δράση που χρονολογείται από τα τέλη του μεσοζωικού αιώνα και η οποία ανύψωσε και ανανέωσε την αρχαία πεδινή περιοχή, λείψανο περασμένου ερκύνιου αναγλύφου. Το νότιο τμήμα έχει υποστεί μεγαλύτερη ανύψωση και η διάβρωση αποκάλυψε κρυσταλλοπαγή πετρώματα, που στον βορρά μένουν θαμμένα κάτω από τα ψαμμιτικά ιζήματα του περμίου και του τριαδικού. Από αυτό προέρχονται δύο ξεχωριστές μορφολογικές ενότητες: τα Άνω Β., στα Ν, όπου απαντώνται τα μεγαλύτερα ύψη (Μπαλόν ντε Γκεμπβιλέρ, 1.424 μ.) και τα Κάτω Β., στα Β, με μικρό ανάγλυφο. Τα Άνω Β. χαρακτηρίζονται από έντονη ανομοιογένεια στις πλαγιές (ελαφρά ανηφορικές στο δυτικό τμήμα, απότομες στο αλσατικό, που αντιστοιχεί στο επικλινές τμήμα της ρηνανικής τάφρου) και περιλαμβάνουν, στα Ν του Σεν-Ντιέ, την καθαυτό ορεινή περιοχή, διαμορφωμένη από την παγετωνική δράση της τεταρτογενούς περιόδου και σκεπασμένη από πυκνή δασική βλάστηση (οξιές και κωνοφόρα). Τα Κάτω Β. αποτελούνται από ένα αρενάκιο υψίπεδο, που από τα 1.008 μ. του όρους Ντονόν χαμηλώνει στα 300-400 μ. στο Σαβέρν, πέρα από το οποίο η λωρίδα του αναγλύφου προεκτείνεται μέχρι τον ορεινό όγκο του Χαρτ. Ο πληθυσμός της περιοχής είναι αραιός, εκτός του βαθυπέδου που χωρίζει τα βουνά από το υψίπεδο, το οποίο είναι πυκνοκατοικημένο από αγροτικό πληθυσμό, ασχολούμενο με την κτηνοτροφία (βοοειδών και αιγοπροβάτων) και τη φρουτοπαραγωγή. Πανοραμική άποψη των Άνω Βοσγίων (φωτ. Igda). Η βορτιτσέλα είναι πρωτόζωο της τάξης των περιτρίχων που τρέφεται με οργανικά μικρομόρια που υπάρχουν στο νερό.